Τα Τερπνιώτικα και τα Νιγριτινά

Ένα γλωσσικό ιδίωμα της Βισαλτίας Σερρών.

Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2000.

Περιλαμβάνει

Στοιχεία γραμματικής, λεξικό, αντιλεξικό και δείγματα γλώσσας από τραγούδια,

 παροιμίες, αινίγματα, διάφορα έμμετρα, τοπωνύμια, κύρια ονόματα.

Σχόλια-αποσπάσματα:

     Από τις κριτικές

     1.  ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ, στο έγγραφό του 5851/25-4-2000 γράφει: «…Το βιβλίο σας αποτελεί έναν πολύτιμο οδηγό στο γλωσσικό πλούτο της περιοχής σας και προσφέρει τα μέγιστα στην διαλεκτολογική έρευνα και τη διατήρηση του ελληνικού πολιτισμού».

     2.  Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Χρίστος Τσολάκης, αμέσως μετά την κυκλοφορία του βιβλίου εκφράστηκε με ενθουσιασμό συνολικά για το έργο, δηλώνοντας μεταξύ άλλων και ότι «η καταγραφή εκφράζει σε μεγάλο βαθμό όλα τα βόρεια ιδιώματα».

     3. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης κ. Δημήτριος Παντερμαλής, ως Πρόεδρος της Ε.Γ. του Διεθνούς Ιδρύματος Μνημείου Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην από 10-6-2002 επιστολή του χαρακτηρίζει το βιβλίο ως επιστημονικά τεκμηριωμένη εργασία και χρήσιμο εργαλείο για όποιον ασχολείται με τη γλώσσα της Μακεδονίας, θεωρεί δε ως ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, για τους μελετητές της αρχαίας Ελλάδας, τη σύνδεση του γλωσσικού ιδιώματος με την αρχαιότητα.

     4. Ο τ. Σχολικός Σύμβουλος κ. Περικλής Βακουφάρης στην ίδια παρουσίαση του βιβλίου τόνισε: «...Πρόκειται για ένα λεξικό ειδικό. Ένα φιλολογικό εργαλείο, το οποίο συγκράτησε ένα γλωσσικό πλούτο που θα χανόταν και θα ήταν η απώλεια ανεπίστρεπτη…».

Από τον πρόλογο

     Στο γλωσσικό ιδίωμα της Τερπνής και της Νιγρίτας ανευρίσκονται όχι μόνο γνωστές και θησαυρισμένες στα λεξικά της αρχαίας ελληνικής, αλλ’ ακόμη και τελείως αθησαύριστες και άγνωστες, αδιαφιλονείκητες όμως, αρχαίες ελληνικές λέξεις και μάλιστα και ιδιωματικές μακεδονικές δωρικές. Διότι η αρχαία μακεδονική  γλώσσα ήταν ένα από τα ιδιώματα της δωρικής διαλέκτου. Τέτοια λέξη, για παράδειγμα, είναι το δωρικό επίθετο ἀσαμόραστος [ἀ + σᾶμα (=σήμα) + ῥαστὸς (=πληττόμενος)], που σημαίνει  «αυτός που τον χτυπάς απ’ έξω, αλλ’ αυτός από μέσα δεν δίνει κανένα σήμα της παρουσίας του ή της ταυτότητάς του». … Ολόκληρη διασώθηκε μόνο στη γλώσσα της Τερπνής και της Νιγρίτας, … και θησαυρίζεται, όπως και άλλες, για πρώτη φορά σ’ αυτό το Λεξικό. Θησαυρίζεται δε σ’ αυτό και πλήθος άλλων τέτοιων λέξεων, ομηρικών, προκλασσικών, κλασσικών, ελληνιστικών, ελληνορρωμαϊκών και βυζαντινών ελληνικών, όπως ἀνιγρώνω, βάζω-βάξις, ζηλόσταχτη, κούτουλος, κρατούνα, λιβάδα …, οὔια, παρασταλιάζω, στάβα, τέλεια, τσιφτσῆς, χασμούνι, ψουρούκια, καθώς και πάρα πολλές άλλες τόσο πολλές και τόσο αρχαίες που προκαλούν κατάπληξη…

Σημείωση του συγγραφέα

Καταγράφονται όμως και μερικές από τις ελληνικές ή και ξενικής προέλευσης λέξεις, για να διατυπωθεί και μια άλλη άποψη για την προέλευσή τους, διαφορετική από τις καταγραμμένες στα λεξικά, π.χ. για τις λέξεις καλικάντζαροι [καρκαντζαλοί], καραούλι [καραούλ(ι)], κρεμανταλάς [κριμανταλάς], τέλι [τέλ(ι)] κ.ά.

Λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Αν θέλετε να δείτε λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, αυτούσιες ή παραλλαγμένες, που/όπως δεν επιβίωσαν στην κοινή ελληνική, λέξεις που δεν καταγράφηκαν ούτε στα λεξικά της αρχαίας ελληνικής [ασαμόραστου, κνάπ(ι)], λέξεις που διατήρησαν σημασία που δεν επιβίωσε στην κοινή ελληνική [καρφώνου 2], λέξεις πιο αρχαίες κι από αρχαίες [φρίξ(η)],  λέξεις με άλλη άποψη για την προέλευσή τους [τέλια, κόθρους] και άλλα αξιοσημείωτα γνωρίσματα, τότε πατήστε εδώ.

Ενδιαφέρουσες λέξεις

Αν θέλετε να δείτε λέξεις του ιδιώματος, εκτός της αρχαίας ελληνικής, για τις οποίες δίνεται μια άλλη άποψη για την προέλευσή τους τότε πατήστε εδώ.