Οι Λαζαρίνες της Βισαλτίας

69 Λαζαριανά τραγούδια με 100 παραλλαγές.

Έκδοση του Συλλόγου Τερπνιωτών Θεσσαλονίκης «Η ΤΕΡΠΝΗ»

Θεσσαλονίκη 2002.

Το βιβλίο συνοδεύεται από CD, όπου περιέχονται οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών.

     Σημείωση:

     Στο βιβλίο περιγράφεται το έθιμο της Λαζαρίνας, λείπουν όμως από την καταγραφή τα Λαζαριανά τραγούδια της Νιγρίτας, επειδή, παρά τις επίμονες προσπάθειες δεν είχε βρεθεί στη Νιγρίτα, μέχρι την έκδοσή του, παλιά Λαζαρίνα για να τα τραγουδήσει. Μετά όμως από την κυκλοφορία του βιβλίου, η Βασιλική Σαλονικιού κ.ά. συμπλήρωσαν την καταγραφή και καταχωρίστηκαν όλα τα Λαζαριανά τραγούδια τής Βισαλτίας στο βιβλίο «ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΙΓΡΊΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΣΑΛΤΙΑΣ».

     Σ’ αυτές τις σελίδες αναρτώνται, μαζί με τα σχόλια, αποσπάσματα από την περιγραφή του εθίμου και δείγματα από τα Λαζαριανά τραγούδια μας.

 Για να δείτε τον συσχετισμό του εθίμου της Βισαλτίας με αυτό της ευρύτερης περιοχής του νομού Σερρών πατήστε εδώ.

Σχόλια-αποσπάσματα

Από τον πρόλογο

«… Οι συντοπίτες μου όμως που θυμoύνταν καλύτερα από μένα, μου αποκάλυψαν έναν πλούτο από αρκετές δεκάδες δημοτικών τραγουδιών, τα λαζαριανά τραγούδια. Έναν πλούτο που, πέρα από την αναφορά στη γιορτή του Λαζάρου με ελάχιστα τραγούδια, είναι κυρίως τραγούδια του έρωτα. Τραγούδια που μιλούσαν και μιλούν για τους λεβέντες, για τις όμορφες, για τους ξενιτεμένους, για τις αρραβωνιασμένες, για τις νιόπαντρες, για τους νοικοκυραίους, που τραγουδούσαν τον έρωτα για όλους. Ένα πλήθος ξεχασμένα τραγούδια. Τραγούδια που δεν ακούγονται ούτε σε πανηγύρια, ούτε σε γιορτές, που δεν ακούγονται ούτε στις γιορτές των πολιτιστικών φορέων. Που ακούγονται μόνο σποραδικά, χάρη σε κάποιες γιαγιάδες που τα ξαναθυμούνται μαθαίνοντάς τα στις εγγονές τους, ή χάρη σε κάποιους συλλόγους που προσπαθούν να κρατήσουν το έθιμο ζωντανό. Και φεύγουν σιγά-σιγά μαζί μ’ αυτές που τα τραγούδησαν και τα χόρεψαν, μαζί μ’ αυτούς που τα χάρηκαν ακούγοντάς τα…»

      Από την εισαγωγή

«…Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στα χωριά που γιόρταζαν το Λάζαρο, τον γιόρταζαν και ντόπιοι και πρόσφυγες του 1922. Οι παλιές Λαζαρίνες μάλιστα, ντόπιες και πρόσφυγες, προσδιόρισαν τα στοιχεία του έθιμου που επηρεάστηκαν από τα έθιμα που έφεραν οι πρόσφυγες με τον ερχομό τους. Σε γενικές γραμμές μπορεί να ειπωθεί ότι ο συσχετισμός των πληθυσμών ήταν καθοριστικός για τη διαμόρφωση του εθίμου. Στη Νικόκλεια, για παράδειγμα, το έθιμο δεν επηρεάστηκε από τους πρόσφυγες, στην Τερπνή και στην Αγία Παρασκευή ήρθε μόνο ένα τραγούδι με τους πρόσφυγες, ενώ σε άλλα χωριά συνυπήρχαν τα έθιμα των ντόπιων και των προσφύγων σε μικρό ή μεγάλο βαθμό...»

     Από ομιλίες του συγγραφέα

     1. Στην παρουσίαση του βιβλίου στην Τερπνή, 27-4-2002

     «Ήταν για μένα έκπληξη αυτή η απεικόνιση της ταυτότητάς μας [από τα δημοτικά τραγούδια]. Είδα ότι σε μια πιθαμή τόπου, στο χωριό μας και στα διπλανά χωριά, ο λαός μας τραγουδούσε την άνοιξη και τον έρωτα, σε μια μόνο γιορτή, με εβδομήντα περίπου διαφορετικούς τρόπους, με εβδομήντα διαφορετικά τραγούδια και χορούς [που μετά την καταγραφή των τραγουδιών της Νιγρίτας έγιναν 80, με τις πάνω από 130 παραλλαγές τους]. Και αν αναφερθώ ιδιαίτερα μόνο στη Νικόκλεια, με 43 διαφορετικούς τρόπους. Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλο τέτοιο χωριό στην Ελλάδα. Αυτή η εικόνα όμως, του κόσμου που τραγουδά με αυτόν τον τρόπο τον έρωτα και την άνοιξη δεν έχει βγει προς τα έξω. Δεν την ξέραμε ούτε εμείς, εγώ τουλάχιστον δεν την ήξερα, δεν ήξερα τι γινόταν στο χωριό και στη γειτονιά μας. Γι’ αυτό ήμουν ευτυχής όσο  κατέγραφα τα Λαζαριανά τραγούδια. Αν με αυτό το βιβλίο αναδειχθεί αυτή η πλευρά των Βισαλτών, αν με αυτό το βιβλίο γνωρίσουν οι συμπατριώτες μας και αυτήν την πλευρά του χαρακτήρα μας, που κρύβει ευγένεια ψυχής, θα είμαι διπλά ευτυχής…».

     2. Στις γιορτές της Λαζαρίνας στη Λευκοπηγή Κοζάνης, 14-4-2006

     «…Το έμαθα [ότι οι Λαζαρίνες είχαν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα] καταγράφοντας το γλωσσικό ιδίωμα του τόπου μου, όταν έψαχνα για γλωσσικό υλικό στα δημοτικά μας τραγούδια…

Στο ερώτημα που έκανα σε ειδικούς, «πώς γίνεται σε μια θρησκευτική γιορτή να τραγουδούν σχεδόν μόνο δημοτικά τραγούδια», πήρα την απάντηση που δεν υποψιαζόμουν. «Μπορεί το έθιμο να ήταν ενταγμένο σε μια θρησκευτική γιορτή», μου είπαν, «όμως στην ουσία ήταν συνέχεια αρχαίων εθίμων…”.

Έτσι [σύμφωνα με τον δρα Κωνσταντίνο Σιαμάκη] οι ειρεσιώνες [αρχαία φθινοπωρινά κάλαντα] χρησιμοποιήθηκαν και ως χελιδονίσματα και μοιάζουν με κάποια Λαζαριανά τραγούδια της Βισαλτίας.

Στον πρώτο στίχο μιας Ειρεσιώνης διαβάζουμε: 

Σ’ ένα Λαζαριανό τραγούδι, οι στίχοι λένε:

Πιο κάτω στην ίδια Ειρεσιώνη διαβάζουμε:

Σ’ ένα άλλο Λαζαριανό τραγούδι, οι στίχοι λένε:

Αν ανατρέξει κανείς στα Λαζαριανά τραγούδια της Βισαλτίας θα βρει πλήθος από τέτοιες ομοιότητες…

Θα σταθώ μόνο στην αναφορά του Γ. Μέγα για το έθιμο στην Κύπρο και στη Βόρεια Ήπειρο…

Για τη Βόρεια Ήπειρο μας λέει: «Τα παιδιά είναι παράδοξα μεταμφιεσμένα και απειλούν το σύμπαν με την άγρια εμφάνισή τους ενώ τραγουδούν το Λάζαρο. Π.χ. στο Αργυρόκαστρο τα παιδιά μασκαρεύονται και γυρίζουν αρματωμένα με γιαταγάνια και χατζάρια και με κουδούνια. Έπειτα τραγουδούν το Λάζαρο». Αναρωτιέται στη συνέχεια ο Γ. Μέγας «ποιον άραγε εικονικό εχθρό να βλέπουν και να απειλούν με τ’ άρματα και τα κουδούνια τους και τι να παριστάνουν τα μασκαρεμένα παιδιά της Βορείου Ήπειρου;»

Ίσως η απάντηση βρίσκεται στο παρακάτω Λαζαριανό τραγούδι της Βισαλτίας, που οι Λαζαρίνες  το έλεγαν σε σπίτια που είχαν νέο παλικάρι.