Ψήγματα Λαϊκής Σοφίας της Βισαλτίας

Παροιμίες

Παροιμιώδεις Φράσεις

Λαϊκά Γνωμικά

Το βιβλίο αποτελεί έκδοση των Εκδόσεων Λεξίτυπον

Για την διάθεση των βιβλίων επικοινωνήστε στο

τηλ. 210-3832117 & 210-3845128

 e-mail: info@lexitipon.gr

www.lexitipon.gr

Σχόλια-αποσπάσματα:

Σχόλιο των συγγραφέων

Σ’ αυτό το βιβλίο παρουσιάζονται και αναλύονται 377 φράσεις που αντλήθηκαν από την απεραντοσύνη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Βισαλτίας και καταγράφονται στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα. Είναι παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και λαϊκά γνωμικά. Φαίνεται η σημασία τους όσον αφορά στο περιεχόμενό τους, αλλά και ο ρόλος τους στην καθημερινότητα των ανθρώπων της Βισαλτίας. Πρωτίστως όμως αναδεικνύεται η ικανότητα των δημιουργών τους, των συνήθως αγράμματων ανθρώπων του λαού μας, να συνθέτουν λόγο πυκνά δομημένο συμπυκνώνοντας βαθιά νοήματα σε λίγες λέξεις.

Νίκος Λ. Πασχαλούδης - Φωτεινή Β. Μπιζιάνου

    Αποσπάσματα

    Χαμηλουφόρτου, ψιλουτραγούδα.

>   Φόρτωνε χαμηλά, τραγούδα χαμηλόφωνα.

>  Ο τύπος φόρτου είναι προστακτική του ρήματος φορτώνω, ενώ το ψιλοτραγούδα σημαίνει σιγοτραγούδα ή τραγούδα χαμηλόφωνα. Γίνεται παιχνίδι με την ηχητική αντίθεση των λέξεων χαμηλός και ψιλός, ενώ στην ουσία και στους δυο όρους της παροιμίας υπάρχει η έννοια του χαμηλού. Στο αγροτικό περιβάλλον του τόπου μας χρησιμοποιούσαν για τις μεταφορές αγαθών ζώα με σαμάρι, τα λεγόμενα σαμαριάρικα. Στις μεταφορές αυτές υπήρχε κίνδυνος να γείρει το φορτίο και να ανατραπεί, αν η ευστάθειά του δεν ήταν καλή. Καλή ευστάθεια πετύχαιναν οι αγρότες φορτώνοντας τα φορτία όσο μπορούσαν πιο χαμηλά στο σαμάρι, κατεβάζοντας έτσι χαμηλά το κέντρο βάρους του φορτίου, πετυχαίνοντας, χωρίς να ξέρουν Φυσική, ευσταθή ισορροπία. Έτσι μπορούσαν να είναι ήσυχοι και να ψιλοτραγουδούν. Είναι μια διαφορετική διατύπωση της κοινής παροιμίας «Κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε».

>  Η παροιμία λέγεται για κάθε περίπτωση που θέλει κάποιος να τονίσει, ότι είναι απαραίτητο η οποιαδήποτε ενέργεια να σιγουρεύει ή να εξασφαλίζει λιγότερες έγνοιες. Για παράδειγμα, η σωστή μελέτη του σχεδίου μιας εργασίας εξασφαλίζει σιγουριά για την επιτυχή εκτέλεσή της. Το ίδιο συμβαίνει κι όταν μικραίνουν οι φιλοδοξίες των φοιτητών, των μαθητών, επιστημόνων, πολιτικών κ.ά. Όλοι απαλλάσσονται από το υπερβολικό άγχος για την πρωτιά ή γενικώς για την ανέλιξη και μπορούν να «ψιλοτραγουδούν» απολαμβάνοντας τη ζωή τους.

    Μπρουστά χουρεύ(ει) φακή κι πις πααίν(ει) τ’ αρνί.

>  Πρώτη στον χορό είναι η φακή και πίσω πηγαίνει το αρνί.

>  Σύμφωνα με ένα μύθο, δυο γυναίκες με περιορισμένα οικονομικά μέσα, έκαναν την Πασχαλιά διαφορετικές επιλογές. Η πρώτη ξόδεψε όλα τα χρήματά της για καινούρια ρούχα κι έφαγε αναγκαστικά μόνο φακή, ενώ η δεύτερη προτίμησε το ψητό αρνί και παραμέλησε την εμφάνισή της. Στην Πασχαλιάτικη γιορτή, όμως, το σιργιάν(ι), η πρώτη με τα καινούρια ρούχα μπήκε μπροστά στο χορό, ενώ η δεύτερη χόρευε πίσω. Δες σχετικά και την παροιμία 74.

>  Σχολιάζει την οικονομική συμπεριφορά και τις επιλογές των ανθρώπων, που άλλοι φροντίζουν την εμφάνισή τους, βάζοντας τη διατροφή σε δεύτερη μοίρα, ενώ άλλοι κάνουν την αντίθετη επιλογή.

    Όποιους φουβάτι τα σπουρτούδια δε σπέρ(ει) στιάρ(ι).

>   Όποιος φοβάται τα σπουργίτια δεν σπέρνει σιτάρι.

>  Όποιος φοβάται ότι τα σπουργίτια θα του κάνουνε μεγάλη ζημιά, τρώγοντας από τις θημωνιές του πολύ σιτάρι, δεν σπέρνει σιτάρι. Είναι βέβαια υπερβολικοί οι φόβοι του και αυτό τονίζεται με την παροιμία. Το αποτέλεσμα, λοιπόν,  αυτού του φόβου είναι η παντελής έλλειψη σταριού στο σπίτι του φοβιτσιάρη, αντί της μικρή απώλειας που θα είχε αν τρώγανε μικρές ποσότητες της σοδειάς του τα σπουργίτια.

>  Λέγεται για να σχολιάσει ειρωνικά αυτούς οι οποίοι, για να αποφύγουν κάποιες δραστηριότητες, προβάλλουν ως δικαιολογίες ασήμαντα εμπόδια.

    Τουν πήραμι για πέρδικα/γκούργκουρα, μας βγήκι γκουρατζάνους.

>   Τον πήραμε για πέρδικα/αρσενικό περιστέρι, μας βγήκε κουρούνα.

> Περιγράφει το αποτέλεσμα μιας κακής επιλογής, καθώς το να αποδεικνύεται κόρακας η πέρδικα ή το περιστέρι που διαλέξαμε είναι εμφανέστατα μια δυσμενής κατάληξη.

>  Λέγεται για να σχολιάσει κακές επιλογές, αλλά κυρίως την επιλογή γαμπρού, που στην αρχή έδινε την εντύπωση καλού και σοβαρού ανθρώπου, και στη συνέχεια αποδείχτηκε κακότροπος.

    Του σαρίκ(ι) έχ(ει) δυο άκρις.

>   Το σαρίκι έχει δύο άκρες.

>  Το σαρίκι στα καπνοχώρια μας ήταν ένα λεπτό κοντάρι από ελαφρύ ξύλο, από αγριολεπτοκαρυά ή από το δασικό φυτό μελιός, στο οποίο κρεμούσαν τα πράσινα φύλλα του καπνού προκειμένου να τα αποξηράνουν. Όταν το καλοκαίρι, στο μάζεμα των πράσινων φύλλων του καπνού, τα μικρά παιδιά των καπνοπαραγωγών έμπλεκαν στους συνηθισμένους παιδικούς μικροκαβγάδες, συνηθισμένη απειλή τους ήταν «αν αρπάξω το σαρίκι…», το πρόχειρο όπλο δηλαδή. Οι γονείς τους για να τα συνεφέρουν τους λέγανε την παροιμία, εννοώντας βέβαια ότι το ίδιο σαρίκι μπορεί να πιαστεί από την άλλη άκρη και να χρησιμοποιηθεί από το άλλο παιδί εναντίον του πρώτου.

>  Λέγεται για να πείσουμε πως ό,τι χρησιμοποιούμε στους καβγάδες, επιχειρήματα ή όργανα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και εναντίον μας από τους άλλους.